Προσπάθεια ταυτοποίησης κτιρίου στην Κερασούντα

   Κατά το τελευταίο μας ταξίδι στην πατρίδα, προσπαθήσαμε να ταυτοποιήσουμε ένα κτίριο που βρίσκεται σήμερα κρυμμένο και στριμωγμένο μεταξύ νεωτέρων οικοδομών, στο κέντρο της Κερασούντας, στην παλιά συνοικία Λιμένι.

   Το κτίριο είναι τριώροφο, χτισμένο με σκουρόχρωμη πελεκητή πέτρα και τριγωνική κεραμοσκεπή. Κάθε όροφος έχει παράθυρα ολόγυρα και στην τριγωνική απόληξη της πρόσοψης, έχει έναν φεγγίτη στο κέντρο και εκατέρωθεν αυτού δύο διαμπερείς ευδιάκριτους σταυρούς.

   Από το τελευταίο στοιχείο που είναι απόλυτα εμφανές, μπορεί να δοθεί η εντύπωση ότι πρόκειται για παλιά εκκλησία. Μάλιστα κάποιοι φίλοι πιθανολόγησαν ότι πρόκειται για την Αγία Τριάδα. 
   Όμως ξέρουμε ότι στην Κερασούντα υπήρχαν τρεις ναοί των Ελληνορθοδόξων, πέρα από αρκετά παρεκκλήσια. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος βρισκόταν ψηλά στο Λιμένι, με το πανύψηλο καμπαναριό και τον περίφημο οβελίσκο, μνημείο προς τιμήν του Δημάρχου καπετάν-Γιώργη Κωνσταντινίδη. Ο Άγιος Νικόλαος βρισκόταν στην παραλία της συνοικίας Κόκκαρη και σήμερα είναι μουσείο. Η Αγία Τριάδα, τέλος, ήταν σε ψηλό σημείο της συνοικίας Σάι-ταση. 
   Πέραν αυτών, το συγκεκριμένο κτίριο δεν έχει αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά ναού. Ακόμη κι αν υποθέσει κάποιος ότι τα παράθυρα και οι όροφοι, διαμορφώθηκαν εκ των υστέρων, θα είχαν μείνει στοιχεία που θα πρόδιδαν την προτέρα χρήση. Ειδικά στην ανατολική πλευρά, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να προδίδει παλαιότερη ύπαρξη ιερού (τρίκογχου ή μονόκογχου), όπως έχουμε καταγράψει σε δεκάδες παλιές εκκλησίες που μετατράπηκαν σε τζαμιά.

   Έτσι προσπαθήσαμε να ταυτοποιήσουμε το κτίριο, με βάση παλιές φωτογραφίες της Κερασούντας και πληροφορίες για πιθανή χρήση του στο συγκεκριμένο σημείο.

   Ο σημερινός ιδιοκτήτης αυτού του κτιρίου, είναι και ιδιοκτήτης ενός ξενοδοχείου που χτίστηκε ακριβώς μπροστά του. Μας είπε ότι ήταν παλιό χάνι κάποιου Έλληνα και το αγόρασε ο παππούς του μετά την ανταλλαγή πληθυσμών. Τώρα μάλιστα γίνονται εργασίες στο εσωτερικό του και είναι πιθανόν να το χρησιμοποιήσει ως κέντρο εστίασης, συμπληρωματικό της ξενοδοχειακής του μονάδας. Ο ίδιος μας έδωσε τα κλειδιά και το επισκεφτήκαμε, μαζί με τον συμπατριώτη και συνταξιδιώτη Δημήτρη Κεχαγιά. 

   Το ισόγειο έχει δάπεδο από μεγάλες πλάκες λευκού ασβεστόλιθου, όπως συνηθιζόταν στις αρχές του 20ου αιώνα στις εκκλησίες, αλλά και σε άλλα βιομηχανικά κτίρια. 

   Οι τοίχοι είναι από πελεκητές σκουρόχρωμες πέτρες, τα λεγόμενα «σιγκίτια», που χρησιμοποιούνταν ευρέως στην περιοχή Κερασούντας. 

   Εσωτερικά επίσης, υπάρχουν τέσσερις ασβεστολιθικοί κίονες, οι οποίοι υψώνονται μέχρι το δεύτερο όροφο. 

   Αν και η συγκεκριμένη δομή, μπορεί να ξεγελάσει κάποιον τουρίστα, εντούτοις είναι σαφές ότι πρόκειται για ένα κτίριο βιομηχανικής ή βιοτεχνικής χρήσης. 

   Αρχικά αποκλείουμε να λειτούργησε ως χάνι με αυτή τη διαρρύθμιση (πολύ μικρό κενό στο κέντρο του κτιρίου, απουσία χώρων για τα ζώα και τα φορτία στο ισόγειο, μικροί χώροι ενδιαίτησης στον επάνω όροφο, αδικαιολόγητη τοποθέτηση και λειτουργία στο συγκεκριμένο σημείο της πόλης). Μπορεί παλαιότερα όντως να ήταν χάνι, αλλά πιθανότατα πραγματοποιήθηκαν αλλαγές και χρησιμοποιήθηκε για άλλο σκοπό.

   Ανατρέχοντας λοιπόν σε παλιές φωτογραφίες της συνοικίας Λιμένι, εντοπίζουμε το συγκεκριμένο κτίριο ήδη από το 1897, όταν ακόμα δεν είχε διαμορφωθεί η έμπροσθεν αυτού περιοχή ως αποβάθρα και χώρος συγκέντρωσης φορτίων φουντουκιών. 
   Το βλέπουμε επίσης σε μεταγενέστερες φωτογραφίες, μεταξύ 1905 και 1920, σαφώς σε καλύτερη κατάσταση, ακριβώς με τα ίδια εξωτερικά χαρακτηριστικά που διατηρεί μέχρι σήμερα. 

   Σε φωτογραφία από το εσωτερικό κτιρίου επεξεργασίας φουντουκιών, που χρονολογείται γύρω στο 1915, βλέπουμε ακριβώς την εσωτερική διαρρύθμιση του εν λόγω κτιρίου και μάλιστα έχει ακριβώς τα ίδια κουφώματα και παράθυρα. 
   Επίσης διακρίνουμε και μία μηχανή σπασίματος των φουντουκιών, από αυτές που ήδη είχαν εμφανιστεί στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα. 

   Σε άλλες δύο φωτογραφίες του 1927, βλέπουμε πάλι το εσωτερικό του ίδιου κτιρίου, τα ίδια παράθυρα, τη μηχανή, μουσουλμάνες γυναίκες στη διαδικασία διαλογής και ξεφλουδίσματος (τα γνωστά «καντσοκόριτσα» της Κερασούντας, οι «διαλέχτρες»), αλλά και την απόληξη ενός κίονα με τετράγωνο άβακα.

   Όλα αυτά τα στοιχεία των παλιών φωτογραφιών, τα είδαμε ζωντανά τώρα, στο εσωτερικό του εν λόγω κτιρίου. 

   Είναι σαφές και πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι πρόκειται για το ίδιο κτίριο. Δηλαδή, πρόκειται για κεντρική εγκατάσταση εμπορικού οίκου συγκέντρωσης, επεξεργασίας και διάθεσης φουντουκιών. 

   Η θέση που βρίσκεται είναι απόλυτα λογική, γιατί ακριβώς από κάτω βρισκόταν η παραλία για τη συγκέντρωση των φορτίων, το Τελωνείο της εποχής και το λιμάνι για τα εμπορικά πλοία. 

   Επίσης η χρήση ασβεστολιθικών πλακών στο δάπεδο, «σιγκιτιών» στην τοιχοποιία και η ύπαρξη των δύο διαμπερών «σταυρών» στο ψηλότερο σημείο του κτιρίου, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όλα αυτά αποσκοπούσαν στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για το προϊόν (διατήρηση χαμηλής θερμοκρασίας, ελεγχόμενη εσωτερική υγρασία, εξαερισμός από το ψηλότερο σημείο). Δηλαδή όσα χρειαζόταν για να αντιμετωπίσουν τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής από τα τέλη της άνοιξης και μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου.

   Τέλος, πάνω από την κεντρική είσοδο του ισογείου, υπάρχει μια μαρμάρινη πλάκα, που είχε επιγραφή σε τέσσερις ανισομερείς γραμμές. 
   Δυστυχώς η επιγραφή έχει λειανθεί επίτηδες, προκειμένου να σβηστούν τα γράμματα. Το μόνο που μπορούμε να διακρίνουμε, είναι η τέταρτη γραμμή, όπου μάλλον υπήρχε γραμμένο το έτος «1907». 

   Στο κάτω μέρος της μαρμάρινης πλάκας, υπάρχει και ένα σκαλιστό σχέδιο. 
   Αρχικά υποθέσαμε ότι πρόκειται για χλωρό φουντούκι, με το κέλυφός του. Η προσεκτικότερη όμως παρατήρηση, μας πείθει ότι πρόκειται για κάτι άλλο. 
   Θεωρούμε σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για ένα ζώο που κάθεται στα πίσω πόδια του, έχει τα δύο μπροστινά του στο κέντρο, διακρίνεται ευκρινώς το κεφάλι του με τα δύο μάτια και εκατέρωθεν της κεφαλής βρίσκονται δύο καθαρισμένοι καρποί φουντουκιού. 

   Προσπαθώντας να ταυτοποιήσουμε τον εμπορικό οίκο που μπορεί να χρησιμοποιούσε ένα τέτοιο trademark, καταλήγουμε στη γνωστή οικογένεια των αδελφών Ασλάνογλου (Ασλανίδης). 
   Οι Ασλανιδαίοι ήταν μεγαλοκτηματίες της Κερασούντας κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, μεγαλέμποροι και εξαγωγείς φουντουκιών. 
   Το όνομα Ασλανίδης προέρχεται από την τουρκική λέξη arslan, η οποία σημαίνει «λεοντάρι». 
   Το εμπορικό σήμα λοιπόν, φαίνεται πως είναι ένας καθιστός λέων, με δύο λεπτοκάρυα εκατέρωθεν της κεφαλής του. Και αυτός ο λέων, παραπέμπει στο όνομα Ασλανίδης.

   Κατά πάσα πιθανότητα λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με την κεντρική εγκατάσταση συγκέντρωσης, επεξεργασίας και τυποποίησης φουντουκιών των αδελφών Ασλανίδη. 
   Αν μάλιστα υπολογίσουμε το μέγεθος των γραμμών της επιγραφής, μπορούμε να υποθέσουμε ότι έγραφε «Οίκος – Αφών – Ασλανίδη – 1907».

   Παρακαλούμε, όποιος αναγνώστης έχει περισσότερες πληροφορίες ή αντίθετη εκτίμηση, να μας ενημερώσει, ώστε να βεβαιωθούμε στην ταυτοποίηση του κτιρίου.

Νίκος Πετρίδης