Λίτζασα Νικοπόλεως - Μεγάλη Εβδομάδα...

Επιτάφιος, κατασκευασμένος στη Ρωσία, από το ναό του Αγίου Γεωργίου,

στον οικισμό Λίτζασα της Νικοπόλεως Πόντου.

Τον έφεραν Λιτζασινοί πρόσφυγες, στα Κασσιτερά Ροδόπης.

Καλή Ανάσταση...

Λάπα Νικοπόλεως - Μεγάλη Εβδομάδα...

Σταυρός με τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Κυρίου,

από το ναό του Αγίου Θεοδώρου, στον οικισμό Λάπα της Νικοπόλεως Πόντου.

Τον έφεραν Λαπώτες πρόσφυγες, στο Ορφάνι Καβάλας.

Καλή Ανάσταση...

Στην Ολυμπιάδα Ελασσόνας...

Στην Ολυμπιάδα Ελασσόνας, με συμπατριώτες Νικοπολίτες

(Λιτζασινούς, Ασαρτζουγώτες, Καταχωρέτες κλπ) εκ Μεντζιγκέρτ Καρς

και τον "κοντοχωριανό" Χερριανίτη, Βλάση Αγτζίδη, εξ Αμιρχάν Καρς.

Νικοπολίτικο ομάλιν, με πρωτοχορευτή τον παπα-Ευστάθιο Πετρίδη.

Σον Όλυμπον εξέβανε Γαρεσαρέτ', οριάζουν τα ρασία,
λάσκουνται κι αραεύουνε τη Μιτζιγκέρτ παιδία.
Αδά πα έχ'νε συγγενούς, Νικοπολίτ'κα σόγια,
απές σην δείσαν τραβωδούν, τη γενεά'τουν λόγια...

Νικόπολις - Καρς - Ολυμπιάδα, 1882-1921

Αφιερωμένο στους φίλους, συμπατριώτες και συγγενείς,

εκ Νικοπόλεως και Ματζιγκέρτ Καρς.

Βιλαέτια και Σαντζάκια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του Α΄ ΠΠ

   Η γνώση της πολιτικής διοικητικής διαίρεσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποτελεί σημαντικό «εργαλείο» για όποιον μελετά την ιστορία. 

   Σε γενικές γραμμές, η οθωμανική γραφειοκρατία ονόμαζε Ρούμελη τα κατεχόμενα εδάφη της Ευρώπης και Ανατολία τα εδάφη της Ασίας. 

   Μετά από αρκετές επί μέρους αλλαγές και διευθετήσεις στο πέρασμα των αιώνων, από τους αρχικούς Λιβάδες και Εγιαλέτια, περάσαμε στα Βιλαέτια ως βασική και ανώτερη διοικητική περιφέρεια. Σε πολλές περιπτώσεις η διοικητική αυτή διαίρεση, βασίζεται και ταυτίζεται με παλαιότερες της Ελληνικής Αυτοκρατορίας και τα περίφημα Θέματα, μικρά και μεγάλα, παλαιότερα και νεώτερα.

   Εμείς θα εξετάσουμε σήμερα μόνο τις περιοχές της Μικράς Ασίας (και αναλυτικά αυτές που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εμάς, δηλαδή με ποντιακούς πληθυσμούς), με μικρή αναφορά στην τότε Ανατολική Θράκη και στις νότιες Μεσοποταμιακές και Αραβικές περιοχές.

   Ουσιαστικά επικεντρωνόμαστε στην περίοδο των αρχών του 20ου αιώνα και ειδικά στις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού αυτή η διοικητική διαίρεση ήταν που έζησαν και γνώριζαν οι πρόγονοί μας μέχρι τον ξεριζωμό και με βάση αυτήν είχαν τις όποιες αναμνήσεις και μαρτυρίες τους.

   Είπαμε λοιπόν ότι η μεγαλύτερη διοικητική μονάδα ήταν το Βιλαέτι (σήμερα θα αντιστοιχούσε σε Περιφέρεια). Κάθε Βιλαέτι χωριζόταν σε Σαντζάκια (σήμερα Νομοί), κάθε Σαντζάκι σε Καζάδες (σήμερα Επαρχίες) και κάθε Καζάς σε Ναχιέδες (ομάδες χωριών).

   Οι ποντιακοί πληθυσμοί κατοικούσαν πρωτίστως σε δύο Βιλαέτια, της Τραπεζούντας και της Σεβάστειας και δευτερευόντως σε περιοχές του Βιλαετίου Κασταμονής και του Βιλαετίου Ερζερούμ (Θεοδοσιουπόλεως). Υπήρχαν βέβαια και μετανάστες που εγκαταστάθηκαν μαζικά σε άλλες περιοχές, στις οποίες θα κάνουμε αναφορά παρακάτω.

Νίκος Πετρίδης

Οι Μητροπόλεις του Πόντου στις αρχές του 20ου αιώνα

   Πολλές φορές έχω ακούσει συμπατριώτες που ενδιαφέρονται για την ιστορία των προγόνων και της πατρίδας μας, να έχουν ελλιπή πληροφόρηση για την εκκλησιαστική κατάσταση στον Πόντο και τα όρια των Μητροπόλεων. Αυτό είναι σημαντικό στοιχείο για κάποιον που μελετά την ιστορία ή θέλει να καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Η εξήγηση είναι απλή. 

   Πέρα από τη διοικητική διαίρεση του Οθωμανικού κράτους σε Βιλαέτια, Σαντζάκια, Καζάδες και Ναχιάδες (θέμα στο οποίο θα επανέλθω πολύ σύντομα), για τους προγόνους μας αυτό που είχε αντίκτυπο σε σημαντικές στιγμές του βίου τους, ήταν η υπαγωγή του χωριού, της πόλης, της περιοχής τους, σε κάποια Μητρόπολη. 

   Με βάση τα «προνόμια» του Πατριαρχείου και τη διευθέτηση ουσιαστικών ζητημάτων διαβίωσης των μιλετιών στο πλαίσιο του κράτους,  η κάθε Μητρόπολη είχε αποκλειστικό λόγο σε υποθέσεις γάμων, κηδειών, βαπτίσεων, διαζυγίων, κληρονομιάς, λειτουργίας σχολείων, εκκλησιών κλπ. 

   Εκτός αυτού, ο κάθε Μητροπολίτης ήταν υπόλογος και αποκλειστικός υπεύθυνος για την προώθηση επίκαιρων θεμάτων (προσωπικών ή συλλογικών) στο Πατριαρχείο και από εκεί στην Κυβέρνηση. 

Τα Ανατολικά Θέματα της Ελληνικής Αυτοκρατορίας, στο πρώτο μισό του 10ου αιώνα

   Είναι ακριβώς η εποχή που η Αυτοκρατορία έχει ανακαταλάβει εδάφη που είχε χάσει νωρίτερα από τους Άραβες. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τη διοικητική διαίρεση της Ανατολής αυτής της περιόδου, ως την πλέον αποτελεσματική και επιτυχημένη, αφού μετά από λίγες δεκαετίες αρχίζει να παραμελείται ο θεσμός Θεματικών στρατευμάτων, να κατακερματίζονται τα Θέματα, να πολλαπλασιάζονται οι ανίκανοι και υστερόβουλοι ηγήτορες και να δημιουργείται κλίμα αποφυγής στράτευσης του λαού στις συνοριακές περιοχές.

   Αυτήν την περίοδο λοιπόν, έχουμε ίσως την πιο ισορροπημένη και αποτελεσματική επάνδρωση των Θεματικών Λεγεώνων, Ταγμάτων, Τουρμών κοκ. Ένα μέρος του στρατεύματος αποτελείται από επαγγελματίες, οι ηγήτορες στη μεγάλη πλειοψηφία τους είναι στρατιωτικοί καριέρας (άσχετα με την καταγωγή τους) και βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη ο θεσμός των Ακριτών.