Γενεαλογία των Υψηλάντων, εκ Τραπεζούντος Πόντου

Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, η οικογένεια των Υψηλάντων κατάγεται από το χωριό Υψήλ`, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 2.000 μέτρων, στο νοτιότερο σημείο της περιοχής Τσάϊκαρας Τραπεζούντας.

Κατά την μεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή περίοδο και ιδιαίτερα κατά την αυτοκρατορική εποχή των Κομνηνών, η κατάληξη –άντης στα οικογενειακά ονόματα, έδειχνε τον τόπο καταγωγής.

Έτσι, κατά πως φαίνεται, η οικογένεια αυτή που διαπρέπει στο κέντρο της αυτοκρατορίας, στην Τραπεζούντα, κατά τον 14^ο αιώνα, πήρε το όνομα Υψηλάντες, λόγω καταγωγής από τον ορεινό οικισμό Υψηλή.

Η κατάληξη αυτή στα οικογενειακά ονόματα συνοδεύει τους Πόντιους μέχρι σήμερα, μόνο που στους τελευταίους αιώνες δεν περιορίζεται στον προσδιορισμό του τόπου καταγωγής, αλλά γενικά δείχνει την καταγωγή από συγκεκριμένη οικογένεια.

Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, οι Υψηλάντ` (Υψηλάντες) στην Τραπεζούντα, πρέπει να δημιούργησαν συγγενικούς δεσμούς με μια άλλη οικογένεια ευγενών της εποχής, τους Ξιφιλίνους.

Έτσι συναντούμε περί το 1390-1400 στην Τραπεζούντα ως «Μέγα Δομέστικο», τον Κωνσταντίνο Ξιφιλίνο και Υψηλάντη, ο οποίος παντρεύεται την Ευδοκία, θυγατέρα του αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού.

Ορισμένα μέλη αυτής της οικογένειας των Υψηλάντων, μετοίκησαν κατά τον 17^ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Μεταξύ αυτών ήταν ο μεγαλέμπορος Ιωάννης, γιός του Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Ο πρώτος γιός του Ιωάννη, ο Μανουήλ, διορίστηκε ως «Αρχιγούναρης» του Σουλτάνου από το 1700 έως το 1730. Ο δεύτερος γιός, ο Κωνσταντίνος, διορίστηκε ως «Ποστέλνικος» και «Χάτμανος», αλλά και «Μέγας Ρήτωρ της Μεγάλης Εκκλησίας».

Αυτού του Κωνσταντίνου ο γιός, ονόματι Ιωάννης, πήρε το αξίωμα του «Αγά» και παντρεύτηκε τη Σμαράγδα, από την οικογένεια ευγενών Μαμωνά.

Αυτοί ήταν οι γονείς του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλέξανδρου Υψηλάντου, ο οποίος απέκτησε τρία παιδιά. Τη Ραλού, τον Κωνσταντίνο και το Δημήτριο, ο οποίος πέθανε νέος.

Ο Κωνσταντίνος ηγεμόνευσε στην Ουγγροβλαχία από το 1802 και πέθανε στη Ρωσία το 1816. Πρώτη του γυναίκα ήταν η Ραλού, θυγατέρα του ηγεμόνα Αλέξανδρου Καλλιμάχη. Όταν αυτή πέθανε νωρίς, παντρεύτηκε την Ελισάβετ Σάφτα, από τη γνωστή ευγενική οικογένεια της Βλαχίας. Μαζί της απέκτησε πέντε γιούς και μια κόρη. Τον Αλέξανδρο, το Νικόλαο, το Δημήτριο, το Γεώργιο, το Γρηγόριο και τη Μαρία (σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, είχαν αποκτήσει άλλες τρεις κόρες, χωρίς περαιτέρω πληροφορίες).

Όλα τα αδέρφια, εκτός από το μικρότερο Γρηγόριο, ήταν αξιωματικοί του Ρωσικού στρατού. Όταν ο Αλέξανδρος κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο, μαζί του ήταν ο Γεώργιος και ο Νικόλαος. Και οι τρεις, μετά την ήττα, κατέφυγαν στην Αυστροουγγαρία και κλείστηκαν με εντολή του Μέττερνιχ, στο κάστρο του Μούνκατς. Ο τέταρτος αδερφός Δημήτριος, έγινε αργότερα στρατάρχης των επαναστατημένων Ελλήνων.

Για τα ιστορικά γεγονότα και τη μετέπειτα πορεία και κατάληξη των Υψηλάντων, υπάρχουν πολλές δημοσιευμένες πληροφορίες, στις οποίες μπορεί να ανατρέξει ο αναγνώστης.

Εμείς, εκτός από τα στοιχεία της γενεαλογίας που παραθέσαμε, θα προσθέσουμε μια επιστολή της μητέρας τους Ελισάβετ. Την έστειλε στα φυλακισμένα παιδιά της και φανερώνει την αγάπη της και την πατριωτική διάθεση που χαρακτήριζε όλους τους Τραπεζούντιους Υψηλάντ`.

Την επιστολή έφερε στο φως ο μέγιστος Πόντιος ιστορικός Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, ερευνώντας στα αυτοκρατορικά αρχεία της Αυστροουγγαρίας και έχει ημερομηνία 11 Οκτωβρίου 1822.

Παρουσιάζουμε το περιεχόμενο της επιστολής, όπως το διέσωσε η αυστροουγγρική λογοκρισία, σε νεοελληνική μετάφραση από τα γερμανικά:

«Πολυαγαπημένα μου παιδιά Αλέξανδρε, Γεώργιε και Νικόλαε!

Σας αγκαλιάζω μητρικά και σας δίνω την ευλογία μου μέσα από την ψυχή και όλη μου την καρδιά. Τα τρυφερά σας γράμματα της 22ας και 25ης Αυγούστου τα πήρα μαζί πριν από τέσσαρες ημέρες κι έτσι ηρέμησεν η αναστατωμένη μου καρδιά με τη διαβεβαίωση της τόσο ποθητής μου υγείας σας. Το πόση χαρά μου έδωσε το υπόλοιπο περιεχόμενο της επιστολής, αυτό μου είναι αδύνατο να σας το πω και να σας το περιγράψω. Αντιθέτως όμως η σκέψις ότι σεις πρέπει να υποφέρετε τόσα πολλά από τη σκληρή μοίρα, με λύπησε και με γέμισε ανησυχία, γιατί από τα λίγα που μου γράφετε καταλαβαίνω το βαθμό της ανυπομονησίας και της ανάγκης σας. Παρ` όλα αυτά, αγαπημένα και ακριβά μου παιδιά, σε τέτοιες σκληρές περιστάσεις φανερώνεται η γενναιοφροσύνη του ανθρώπου και η πίστη του στο Θεό και τη θρησκεία του.

……….

Γι` αυτό, πολυαγαπημένε μου υιέ Αλέξανδρε, επανέρχομαι πάλι σ` αυτό: Να μη μειωθεί το θάρρος και η υπομονή σου, αλλά σαν ένας άξιος απόγονος των προπατόρων σου να τρέφεις και τα ευγενή τους φρονήματα, για να μπορείς να διατηρείς την πολύτιμη υγεία σου και να παρηγορείς την πονεμένη σου μητέρα, που ζει μόνο και μόνο για έχει την ευτυχία να σφίξει στην αγκαλιά της τα αγαπημένα της παιδιά και να δοξάζει το όνομα του Υψίστου, που τα εγλύτωσε από τους κινδύνους.

……..

Μητέρα Ελισάβετ Υψηλάντη»