Κάλαντα Γαράσαρης

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρείαν
Βαστά εικόνα και χαρτίν, χαρτίν και καλαμάριν.
Έναν πουλίν, καλόν πουλίν έρτεν από την Πόλην,
Ουδέ αμπές εγόνεψεν, ουδέ αμπελοκλάδι,
Αυτό έρτεν κι εγόνεψεν ση κυρ’ Δαβίδ τον οίκον.
Έσειξεν τ’ έναν το φτερόν, σο γαίμαν εν’ βαμμένον
Έσειξεν και τ’ αλλ’ το φτερόν, χαρτίν περιγραμμένον
Και η ράβδα του ήτον σύξυλην ζώγλιμον κλωνάρι
Εθάλυνεν, εμάκρυνεν σα επουράνια εξέβεν
Κόρφα ήτον ο Χριστός, ρίζα η Παναγία
Κλαδιά ήταν οι άγγελοι, φύλλα οι προφητάδες,
Επροφήτευαν κι έλεγαν και του Χριστού τα πάθη.
Έλα Χριστέ μ’ αληθινέ μ’, Χριστέ μ’ και πιστεμένε μ’
Όντες έρτες κι εκάθισες ση κυρ’ Δαβίδ τον οίκον
Κι έκρινες κριτή, πάντα κριτή κι εις πάντας τους αιώνας.

Η Πρωτοχρονιά στη Γαράσαρη

Την παραμονή του νέου έτους τα παιδιά γύριζαν όλα τα σπίτια και αφού έψαλαν το «Πάλιν ακούσατ’ άρχοντες, πάλι να σας ειπώμεν» ή το «Άγιος Βασίλειος έρχεται από την Καισαρείαν, βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι» κλπ και μάζευαν χρήματα, φαγώσιμα και ξηρούς καρπούς.

Επίσης, σύμφωνα με ένα παλιό έθιμο, τρία παιδιά από αυτά που βοηθούσαν στην εκκλησία, έπαιρναν το θυμιατό και το κρεμούσαν στην καπνοδόχο κάθε σπιτιού, ενώ ταυτόχρονα έψαλαν τον ύμνο «εις πάσαν την γήν εξήλθε ο φθόγγος σου» και μάζευαν χρήματα, αυγά, ξηρούς καρπούς κλπ, για λογαριασμό τους.

Ο Άγιος Βασίλειος και η Γαράσαρη

Ο Άγιος Βασίλειος, ο Μέγας, ήταν κατά το ήμισυ Πόντιος και γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια το 329 μΧ. Ο πατέρας του Βασίλειος ασκούσε τη ρητορική (σημερινός «δικηγόρος» δηλαδή) και η μητέρα του Εμμέλεια ήταν από οικογένεια Ρωμαίων αξιωματούχων της Καισαρείας. Σπούδασε σε πολλά μέρη και άσκησε κι αυτός τη ρητορική στην Καισαρεία. Σε ηλικία 28 χρονών βαπτίζεται χριστιανός και αποφασίζει να ασκητεύσει στα οικογενειακά κτήματα στον Πόντο. Το 364 μΧ χειροτονείται πρεσβύτερος και το 370 μΧ γίνεται Επίσκοπος Καισαρείας.

Adem ve Kerim, για όλους τους Πόντιους, ένθεν κακείθεν..

Τα Χριστούγεννα στη Γαράσαρη

Μετά το τέλος της τεσσαρακονταημέρου νηστείας, την εσπέραν της παραμονής των Χριστουγέννων, τα παιδιά εκάστου χωριού εγύριζαν τα σπίτια και έψαλον το Καλήν εσπέραν άρχοντες» κλπ, το «Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει» κλπ, ή «Η γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός ημών» κλπ και εμάζευον χρήματα, φαγώσιμα και ξηρούς καρπούς.

Κάλαντα Χριστουγέννων

Ο Δημήτρης Κενανίδης από την Κεϊλούκα.

Η καταγραφή έγινε από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών

στις Σάπες Ροδόπης, στις 2 Αυγούστου 1967.

Δίστιχα Γαράσαρης (κάλαντα) στα τουρκικά

Λούρα ο Παναγιώτης Μαυρίδης και κάλαντα ο Δανιήλ Εμμανουηλίδης από το Ασαρτζούκ.

Η καταγραφή έγινε από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών

στις Σάπες Ροδόπης, στις 2 Αυγούστου 1967.

özgür kültür - özgür ruh

Οι απαγορεύσεις στον πολιτισμό,
οδηγούν τους λαούς στη λήθη, την παρακμή, τον αφανισμό.

Η ελευθερία έκφρασης, η διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς,

ο σεβασμός στις ιδιαιτερότητες κάθε πληθυσμιακής ομάδας,

είναι αναφαίρετα δημοκρατικά δικαιώματα

και αποτελούν εγγύηση για συνέχεια στο χώρο και στο χρόνο.

Το τουρκικό φιλμάκι που «αλιεύσαμε» από τον Ινφογνώμονα,

με λίγα λόγια τα λέει όλα…

Σο Αλησάρ Γαράσαρης (Alisar - Sebinkarahisar)

Ομάλι Μπάλτζανας (Πλαταμώνας Καβάλας)

Γρηγόρης Τσαλγατίδης - Κοκκινόχωμα Καβάλας

Ένα Σάββατο του Νοέμβρη, πίσω πίσω στα ψηλά, στο Κοκκινόχωμα Καβάλας.

Το παλιό πέτρινο διώροφο, κιβωτός τέχνης μακραίωνης.

Ο Γρηγόρης Τσαλγατίδης, κορυφαίος μάστορας σε όλη την Ελλάδα,

άφησε πίσω την Αθήνα για να γυρίσει στο χωριό του.

Η οικογένεια πρόσφυγες από το Ναριμάν του Καρς,

αλλά εκεί πήγαν πριν την καταστροφή από τη Νικόπολη.

Από το χωριό Κόρατζα.

Δικός μας, Γαρασαρότας και ο Γρηγόρης Τσαλγατίδης.

Αυτός που παίρνει το κοκκύμελον, τον κισσό, την αμυγδαλιά

και τα κάνει να μιλάνε, να κλαίνε, να γελάνε,

να λένε την ιστορία της πατρίδας μας, να λένε τη δική μας ιστορία.

Και ο ίδιος που μας μιλάει για τους ήχους, τις διαφορές στους ρυθμούς,

τους χορούς που χαθήκανε, τη γνήσια παράδοση που την πρόλαβε ανόθευτη,

για τα "νεοποντιακά"...

Να είσαι καλά Γρηγόρη Τσαλγατίδη.

Αλούτζαρα Γαράσαρης - 2007

Οτουράχ-γαϊτέ Γαράσαρης

Λούρα ο Σπύρος Γαλετσίδης,

από το Κιογνιούκ της Γαράσαρης.

Γαρασαρέτ'κον ουτς-αγιάχ

Χορεύουν κάτοικοι του Ελαιοχωρίου Καβάλας,

καταγόμενοι από το Καρακεβετζίκ και την Κόρατζα Γαράσαρης.

Ομάλι Γαράσαρης

Χορεύουν κάτοικοι του Αμυγδαλεώνα Καβάλας,

καταγόμενοι από το Ασαρτζούκ, το Καταχώρ, το Κιογνιούκ,

τα Χάχαβλα, την Κεϊλίκα και τη Λίτζασα Γαράσαρης.

Στο ζουρνά ο Σπύρος Γαλετσίδης.

Γαρασαρέτ'κον τίκι

Χορεύουν κατοικοι του Πλαταμώνα Καβάλας,

καταγόμενοι από τη Μπάλτζανα της Γαράσαρης.

Λούρα και τραγούδι ο Θεόφιλος Παπαδόπουλος.

Έξοδος…

Τετάρτη, 25 Ιουνίου του 1924.

Τρείς το μεσημέρι και οι τελευταίοι Γαρασαρέτες ξεκινούν για την Κερασούντα.

Αφήνουν πίσω τους τα σπίτια μας, τις εκκλησιές μας, τα χωριά μας, τα ταφία μας.

Αφήνουν και μωρά και κόρες και γυναίκες, που τις πήραν με τη βία οι Τρουκ’.

Αφήνουν την πατρίδαν εμούν.

Επειδή άλλοι το αποφάσισαν…

 Το αίμα μας ακόμα είναι ζωντανό εκεί.

Η μνήμη είναι ανέσβηγος.

Και η Νικόπολις σφραγίδα ανεξίτηλη στο μπράτσο,

δερματόστικτη σπονδή στων προγόνων μας τους τάφους,

μαζί με την ημερομηνία που μας κάνει να ξαναγυρνάμε εκεί.

25 Ιουνίου 1924...

Τίκιν Γαράσαρης

Ζουρνάν ο Ελευθέριος Βοσνίδης

και ταβούλ ο Δανιήλ Εμμανουηλίδης, από το Ασαρτζούκ.

Η καταγραφή έγινε από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών,

στις Σάπες Ροδόπης, στις 2 Αυγούστου 1967.

Τραγούδι - τίκιν

Τραγουδάει ο Χαράλαμπος Τουνουσίδης, από το Κιογνιούκ.

Η καταγραφή έγινε στον Αμυγδαλεώνα Καβάλας, στις 28 Ιουλίου 1967.

(Υλικό από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών)

Γαρασαρέτ'κον Ομάλιν

Λούρα ο Παναγιώτης Μαυρίδης
και τραγούδι ο Δανιήλ Εμμανουηλίδης από το Ασαρτζούκ.

Η καταγραφή έγινε από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών

στις Σάπες Ροδόπης, στις 2 Αυγούστου 1967.

Δίστιχα Γαράσαρης σε ρυθμό ομάλ

Τραγουδάει η Χαρίκλεια Ιωσηφίδου, από το Εσκή-κιοϊ.

Η καταγραφή έγινε στις 28 Ιουλίου 1967, στον Αμυγδαλεώνα Καβάλας.

(Υλικό από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών)

Γαράσαρη - Ματσούκα - Σουμελά

Μικρό δείγμα από ρεπορτάζ της Δέλτα Τηλεόρασης Θράκης, στον Πόντο, τον Αύγουστο του 2010.

Μαρτυρίες - Οι Πακαταράντ'

"Εμάς λέγ'νε μας Πακαταράντ'. Γιατί; Γιατί ο παππού μ' έτον κυνηγός. Οι Τρούκ' επέ(γ)ειναν ΄ς σο κυνήγιν, επέρειναν κ' επέ(γ)ειναν και τον παππού μ'. Εείνος πα καλά 'ρίχνεν, «έΐ ατάρ'» (καλά σύρ'), από κει έμεινεν Πακατάρ', Πακαταρίδης, κουρφιμένον".

Γιάννες Πακαταρίδης, γεννηθείς το 1895 στο Καρακεβεζήτ της Νικοπόλεως.
Πρόσφυγας στο Ελαιοχώρι Καβάλας.

Σην Πατρίδαν…

Αφήνω πίσω μου Άγκυρα, Αμάσεια, Τοκάτη και Νεοκαισάρεια. Μέσα στη νύχτα καταπίνω χιλιόμετρα, το ένα πίσω από το άλλο. Αχόρταγος οδηγός, αχόρταγος προσκυνητής, αχόρταγος Νικοπολίτης.

Ξημερώνομαι στο δρόμο για την πατρίδα. Ασταμάτητος. Πως μπορώ να σταματήσω; Ποιος μπορεί να με σταματήσει; Η νύστα; Η πείνα; Η κούραση; Τίποτα και κανένας.

Ο ήλιος ανεβαίνει κι εγώ φτάνω στις λίμνες του Σού Σεχρή. Λίγο ακόμα… Να το κάστρο στο βάθος! Sebinkarahisar!

Nά’μαστε πάλι εδώ. Εμείς. Αιώνιοι κληρονόμοι αυτού του τόπου.
Τα βουνά μας που σκάψανε με τα χέρια τους οι παππούδες μας.
Τα ποτάμια μας που γυρνούσαν τους μύλους μας.
Τα χωράφια μας που πότισαν με τον ιδρώτα τους οι γιαγιάδες μας.
Ο ουρανός μας, ο ήλιος μας, οι στράτες μας, τα σπίτια μας, οι εκκλησιές μας.
Οι πέτρες μας, οι πέτρες μας, οι πέτρες μας, ΟΙ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΣ, ρε πατριώτες!

Αυτές τις πέτρες «φάγανε» οι πρόγονοί μας.
Σ’ αυτές τις πέτρες ξεκουράζονταν.
Σ’ αυτές τις πέτρες ερωτεύονταν, παντρεύονταν και γεννούσαν.
Σ’ αυτές τις πέτρες έμειναν τα κόκαλά τους…
Ακρίτας εν’ αθάνατος!

Αυτές τις πέτρες αγαπώ κι εγώ.
Τη ρίζα μου, το αίμα μου, την πατρίδα μου.
Γι’ αυτό ξανά και ξανά και ξανά εδώ.
Να οδηγώ σ’ όλους τους δρόμους, σε άσφαλτο, σε χώμα, σε πέτρες.
Να βαδίζω σε μονοπάτια, ν’ ανεβαίνω πλαγιές, να πηδάω σε βράχους.
Να φωνάζω απ’ τις κορφές και απ’ το λαρύγγι μου να βγαίνει η φωνή του πάππου μου του Νικόλα και του λυκοπάππου μου του Μανόλη η φωνή!

Γαράσαρη, Γαράσαρη, τ’εμόν η πατρίδα…

Γαράσαρη, Γαράσαρη, τ'εμόν η πατρίδα

Στη Νικόπολη του Πόντου είναι οι ρίζες μου. Στα βουνά της Γαράσαρης οι πέτρες γράφουν τ΄ όνομά μου. Στις στοές των μεταλλείων στάζει ακόμα των προγόνων μου ο ιδρώτας. Στο Egribel το χιόνι σκεπάζει τους γιαϊλάδες μας, τα παρχάρια μας. Και των ντερέδων τα νερά, δροσίζουν τα θεμέλια των μύλων μας.

Λίτσασα, Καταχώρ, Σπαχή Μαχαλεσή, Εσκήκιοϊ, Αλησάρ, Ασαρτζούχ, Όβατζουχ, Κεϊλίκα, Γαλατζούχ και Τρουπζή, Κηζήκ και Κούλαλη, Καγιά τιπή και Μοντολάς, Τσοράχ κι Αγούλια κι Αναστός και Έσκιονε κι Αλούτζαρα και Μπάλτζανα, Στρεφή, Κιογνιούκ, Χατζήκιοϊ, Άσλασα και Μοναστήρ.

Κάθε στροφή του δρόμου και μια φωνή. Κάθε πηγή και όνομα, κάθε πλαγιά και σόϊ.

Κεκρίδης, Παρχαρίδης και Τζολερίδης, Εμμανουηλίδης και Ζαπίδης, Πετρίδης και Ιορδανόπουλος, Ζεϊτίδης, Μαυρίδης, Σαμλόγλου, Τσανοσίδης, Υψηλόπουλος, Ευαγγελίδης, Βεζυρίδης και Αλεξανδρίδης, Μεϊτινίδης και Ταμουρίδης και Πακαταρίδης και Ασικίδης, Κοσμίδης, Παπαδόπουλος, Τσαχαλίδης, Τσιφτσίδης, Κετζετζόγλου, Τουνουσίδης και Χατζικίδης, Καλπίδης και Κεσικιάδης, Ποτουρίδης, Πιρίτσαλης, Τασίδης, Σιδηράτος και Τζανίδης.

Έϊ ρίζα'μ' ασήν Γαράσαρην. Ο λυκοπάππος'σ' ποίος έτον; Ο Κεντήρ, ο Ζηδήκ, ο Τράκον, ο Χασούλ; Ο Σουντουκτζήν έτονε; Ο Διλέριν; Ο Γιρόν, Κουτουπάς, Τοπάτς, Δελήσαββα, ο Κοψελίνας, ο Κορός, ο Χούπερην Τζανάντων, ο Γιάνικα, ο Πεντέρ; Γιαρατζάν; Καλογρεάντ; Γιαγπατάν; Χουπούτζ; Τελπίζ; Κουκούφ; Τζέκον;

Το όνομα'σ' έν Ισαάκ, Παύλος, Νικόλαος, Αβραάμ; Γρηγόριος, Βασίλειος, Ευστάθιος, Γαβριήλ, Ιορδάνης, Κυριάκος, Αναστάσιος, Ηλίας, Σάββας, Θεόδωρος, Χαράλαμπος, Μαρία, Σοφία, Δέσποινα, Παρθένα, Ελένη, Συμέλα, Ανατολή, Ακρίτας, Πελαγία, Κανή, Σαϊά και Κεράσα, Μουράτης, Ηρακλής και Αμανάτης;

Σην Ελλάδαν ποίο εν το χωρίο'σ'; Αμυγδαλεώνας; Γεωργιανή; Ζυγός, Δοξάτο, Ευκαρπία; Κρηνίδες, Πλατανότοπος, Σάππες και Ριζάρι; Ελασσόνα, Λαγκαδάς και Ελαιοχώρι, Κύργια και Ηλιοκώμη?

Πάμε μαζί στο δρόμο μας. Είδες τι λέει η πινακίδα; Sebinkarahisar 19 χιλιόμετρα. Έχουμε τόσα να μοιραστούμε. Και πόσα ακόμα να αφήσουμε πίσω μας, για να μάθουν και άλλοι. Για να μην ξεχάσουμε ποτέ. Το ίδιο αίμα έχουμε, τις ίδιες ρίζες, τις ίδιες μνήμες, την ίδια πατρίδα. Ας αποκτήσουμε και το ίδιο blog! Ξεκινάμε;